Bebeklerde Refleksler Neden Önemlidir?
Refleksler, bireylerin dışarıdan gelen bir uyarı ya da etki sonucunda kontrol dışı verdiği tepkiler bütünü olarak bilinir. Genel olarak, bir yetişkinin günlük hayatında gösterdiği refleksler kişinin sağlıklı olduğunun bir göstergesi değildir. Ancak bebeklerde durum biraz daha farklı olabilir. Bebeklerin gelişimini sağlıklı olarak tamamlaması adına reflekslerinin ebeveynleri tarafından dikkatli bir biçimde takip edilmesi gerekir. Yenidoğan refleksleri, bebeğin gelişim sürecininin sağlıklı ilerlediğini ve sinir sisteminin gerektiği gibi geliştiğinin bir göstergesidir. Bebeklerdeki reflekslerin büyük bir bölümünün zaman içerisinde azalarak kaybolacağını belirtmekte fayda vardır. Yenidoğan bebek reflekslerinin pek çoğu ilerleyen aylarda yerini daha kompleks becerilere bırakır.
Yenidoğan bebeklerdeki ilk refleksler, beyin yapılarının gelişimi ve nörolojik yeterlilikler açısından büyük önem arz eder. Reflekslerin neredeyse tüm bebeklerde benzer şekilde gözlemlendiğini söylemek mümkündür. Yenidoğan reflekslerinin olmaması ya da vaktinden önce kaybolması gibi gelişmeler bebeğinizin sağlığında bir soruna işaret edebilir. Bu durumda, refleks takibinin ebeveynlerin en ciddi yükümlülüklerinden biri olduğu söylenebilir. Reflekslerinde farklılıklar olan bebekler, ebeveynlerin dikkati sayesinde erken teşhis edilerek derhal tedavi olabilir. Müdahale etmekte geç kalınan ya da ihmal edilen bebeklerde gelişim basamakları aksayarak sağlık açısından kritik problemlere yol açabilir. Gözünüzden bile sakındığınız bebeğinizin gelişimini gözlemlerken refleks konusuna ayrı bir ilgi göstererek evladınıza mutlu ve sağlıklı bir gelecek sunabilirsiniz.
Yenidoğan Bebek Refleksleri Nelerdir?
Yenidoğan reflekslerini kısaca bebeklerde 1 yaşa kadar görülen istenç dışı sinir etkinlikleri şeklinde açıklamak mümkündür. Bu tepkileri, bebeğinizin yaşama uyum sağlaması ve hatta hayatta kalmasını sağlayan refleksler oluşturur. Dünyaya geldikleri andan itibaren ebeveynlerinin şefkat ve korumasına ihtiyaç duyan bebekler, kendilerini dış dünyaya karşı savunma içgüdüsüyle doğal refleksler sergileyebilir. “Bebeğimin yenidoğan refleksleri ne zaman kaybolur?” sorusu pek çok ebeveynin merak ettiği konuların başında gelir. Yazımızın devamında hem yenidoğan refleksleri hem de bu süreçlerin işleyişi hakkında pek çok bilgi bulabilirsiniz.
Arama-Emme Refleksi
Bebeklerde emme refleksi, çocuğunuzun beslenme ihtiyacını gidermek için gösterdiği bir davranıştır. Üstelik bu refleksin temeli bebeklerin anne karnında geçirdiği süreye kadar uzandığını söylemek mümkündür. Bu yenidoğan refleksleri, ilk olarak bebekler anne karnındayken parmağını emdiğinde gözlemlenir. Bebeğinizi kucağınıza aldığınızda ağzını açarak yüzünü çevirdiğini ve etrafına bakındığını fark etmiş olmalısınız. Bebeğiniz bu şekilde hareket ettiğinde siz de onun acıktığını anlarsınız. Bu refleks, doğumdan sonra 7 aya kadar sürebilir. Bebeğiniz, 3 - 4 aylıkken acıktığında emme refleksi gösterebilir. Bebeğiniz uykudayken ortalama 7 aya kadar arama refleksini gözlemleyebilirsiniz.
Herhangi bir sebepten dolayı oral yolla yeterli beslenemeyen bebeklerde arama refleksinin biraz daha uzun sürmesi mümkündür. Ebeveynler bu gibi durumlarda emzik kullanabilir. Ancak bebeğinizde bu refleksi gözlemlemiyorsanız ciddi bir durum söz konusu olabilir. Bebeklerde beyin sapı ile ilgili bir problem olduğunda arama-emme refleksi görülmeyebilir. Oksijensiz kalma, travma ve sinir sistemindeki bozukluklar bebeklerdeki emme refleksinin gelişmemesine neden olabilir. Gözünüz gibi baktığınız bebeğinizin, gelişim sürecinde arama-emme refleksini dikkatle gözlemleyerek ileride daha büyük sorunlara yol açabilecek durumlara erken müdahale etme şansı elde edebilirsiniz.
Yakalama Refleksi
Bebeklerde yakalama refleksi, hamileliğin 28. haftasında gelişmeye başlar. Üstelik bu refleks yetişkinliklerde bile gözlemlenebilen bir durumdur. 36 haftadan daha büyük bebekler, ona dokunan kişinin elini sıkıca kavrayarak tutmaya çalışabilir. Tüm anne babaların bu refleksi fark ettiğini tahmin etmek mümkündür. Bebekler, avuçlarına ya da ayak tabanlarına dokunulduğunda parmaklarını kıvırarak sıkıca tutunmaya çalışır. Bebekler kavrama refleksini istemsiz olarak gösterir. Yakalama refleksi, bebeklerin istemli olarak gösterdiği bir davranış biçimi de olabilir. İstem dışı ya da bilinçli olması fark etmeksizin bebeklerin bu refleksi göstermeyi en fazla 10 aylıkken bırakmış olması gerekir. Aksi takdirde bu durumun beyin zedelenmesi ya da sinir sistemindeki bir sorundan kaynaklandığını söylemek mümkündür.
Moro (Sıçrama) Refleksi
Bebeklerde moro refleksi, hamileliğin 28. haftasında belirmeye başlar. Bu refleks, bebeğin anne karnındaki 32. haftasından olgunluğun son evresine kadar devam eder. Bebeğinizin aniden duyduğu seslere ya da gördüğü hareketlere verdiği tepki pek çok kaynakta moro refleksi olarak geçer. El çırpıldığında çıkan ses, fotoğraf flaşı ya da şimşek çakması gibi etkilere karşı bebeğinizin gösterdiği refleks onun son derece sağlıklı olduğunun bir işaretidir. Moro refleksleri, bebeklerin kendilerini korumak ve dünyayı keşfetmek için attığı ilk adımlardır. Yavrunuz sıçradığı zaman ona sarılmanız ve güven vermeniz önerilir.
Bebeklerde sıçrama refleksini ölçmek için uygulanan birkaç yöntem söz konusudur. Bu refleksi ölçmek için yapmanız gereken oldukça basittir. Sırt üstü yatan bebeğin başını hafifçe kaldırılarak arkaya doğru bırakabilirsiniz. Onu iki elinden tutarak hafifçe kaldırdıktan sonra bırakmanız mümkündür. Bu işlemleri uyguladığınızda bebeğiniz ağlıyor ve kollarını kendine doğru çekiyorsa bu onun son derece sağlıklı olduğu anlamına gelir. Bu refleksin kaybolması, çocuğunuzun kas ve sinir sisteminin gelişim süresine bağlı olarak yaklaşık 6 ay sürebilir.
Bebeklerdeki sıçrama refleksinin herhangi bir uyaran olmadan kendiliğinden ortaya çıkması bir sorun olduğuna işaret edebilir. Beyinde lezyon oluşumu, santral sinir sisteminin zedelenmesi ve ağır bir hastalık bebeğinizin moro refleksini kendiliğinden göstermesine yol açabilir. Tek taraflı refleks gösteren bebeklerin çapraz kolunda sinir felci olması mümkündür. Köprücük kemiği kırığı da bu noktada ihtimal dâhilindedir. Dolayısıyla moro refleksinin ebeveynler tarafından mutlaka takip ve kontrol edilmesi gerekir.
Tonik Boyun Refleksi
Bebeklerde tonik boyun refleksi, doğumdan 2 ila 4 hafta sonra daha belirgin bir hâle gelir. Bu refleks, kas ve sinir sisteminin gelişimi için önemli bir göstergedir. Bu refleksi ölçmek için bebeğinizin başını bir yöne doğru çevirmeniz yeterlidir. Eğer bebeğinizin çevirdiğiniz taraftaki kol ve bacakları düz bir şekilde açılıyor, diğer taraftakiler kapanıyorsa içiniz rahat olabilir. Bu durumda her şeyin yolunda olduğunu söylemek mümkündür. Bebeğinizin yaşamının 3. ve 4. aylarında boynunu daha iyi kontrol edebilmesi bu refleksi giderek daha az görmenizle sonuçlanır. Herhangi bir aksilik olmaması hâlinde bu dönemlerde refleksin giderek kaybolması gerekir. Refleksin 5 aydan uzun sürmesi serebral palsi ya da başka bir beyin ve omurilik rahatsızlığının işareti olabilir.
Basma-Adımlama Refleksi
Bebeklerde adımlama refleksi, gelişim süresince gözlemlenir. Zamanında doğan bebeklerin birçoğu tabanlarına basarak yürüyebilir. Erken doğan bebeklerin ayak uçlarına basarak yürüdüğünü gözlemek mümkündür. Her iki durumda da adımlama refleksinin birbirine yakın zamanlarda kaybolması gerek. Bu refleksi ölçmek için bebeğinizi koltuk altlarından tutarak onun yere basmasını sağlamalısınız. Eğer böyle yaptığınızda bebeğiniz yürümeye çalışıyorsa yavrunuzun adımlama refleksinin sağlıklı çalıştığını söylemek mümkündür. Kas ve iskelet sistemi geliştikçe bu refleksin kaybolması gerekir. Hareketlerin uzun sürmesi ya da tekrarlaması hâlinde bebeğin sinir sisteminde bir hastalık olabilir. Bu basit refleks ölçme hareketini uygulayarak bebeğinizin ilk sağlık müdahalesini kendi ellerinizle yapabilirsiniz. Bu sayede herhangi bir sorunu erkenden tespit ederek ona daha iyi bir gelecek vadetmeniz mümkün hâle gelir.
Babinski Refleksi
Babinski refleksinin doğru çalışıp çalışmadığını anlamak için bebeğin ayağının altına bir cisimle çizgi çiziyormuş gibi dokunulur. Bebeğin ayak hareketlerini gözlemleyerek refleksin ne kadar iyi çalıştığı konusunda karara varmak mümkündür. Babinski, birçok kaynakta plantar refleks olarak da belirtilir. Bebek, ayak tabanına dokunulduğunda ayak başparmağını yukarı diğer parmaklarını ise aşağı doğru hareket ettiriyorsa derin bir oh çekebilirsiniz. Buna ek olarak bebeğinizin ayak parmaklarını yelpaze gibi açması da mümkündür. Bu hareket çoğunlukla 1 yaşına kadar devam eder. 12 aylık bebek gelişimi süresince takip edilmesi gereken en mühim reflekslerden birinin bu olduğunu söylemek mümkündür.
Öksürme Refleksi
Yenidoğan reflekslerinin arasında yer alan ve neredeyse tüm ebeveynlerin bildiği öksürme hareketi, bebek sağlığı açısından bir hayli önemlidir. Bebekler solunum yollarını açmak için içgüdüsel olarak aksırıp öksürür. Aksırma olarak adlandırılan hareket üst, öksürme ise alt solunum yollarını açmayı sağlar. Üstelik bu refleks, yaşam boyu kaybedilmez. Bir yenidoğan refleksi olarak öksürük, öğürmeyi ve kusmayı da tetikleyebilir. Bebeğinizi kontrol ederek onun balgam yutmasını önleyebilirsiniz.
Bebeklerde Hangi Refleks Ne Zaman Başlar, Ne Zaman Kaybolur?
Yenidoğan reflekslerinin ne denli önemli olduğunu neredeyse tüm anne babaların bilmesi gerekir. Ebeveynlerin söz konusu davranışların başlangıç ve bitiş tarihlerini dikkatle incelemesi önem arz eder. Bebeğinin mutlu bir hayat yaşamasını canıgönülden isteyen ebeveynler için sağlıklı kabul edilen yenidoğan reflekslerinin başlangıç ve bitiş süreleri şu şekilde sıralanabilir:
- Arama-Emme Refleksi: Doğumdan sonra başlar, bebek uyanıkken 4, uyurken 7 aya kadar sürebilir.
- Yakalama Refleksi: 36. haftadan sonra başlayan bu hareket, en geç 10 aylıkken bitmelidir.
- Moro (Sıçrama) Refleksi: İlk 4 ay gözlemlenebilir. Bebeğin kas sisteminin gelişimine bağlı olarak en geç 6. ayda bitmesi gerekir.
- Tonik Boyun Refleksi: Doğumdan 3 - 4 hafta sonra belirgin şekilde görülebilir. Bu refleksin 3 - 4 ay sonra azaldığı gözlemlense de bazı bebeklerde uykudayken 2 - 3 yıl daha sürebilir.
- Basma-Adımlama Refleksi: Bebek doğduğu andan itibaren başlar. Genellikle 4. aydan sonra kaybolur. Aksi takdirde ciddi bir sorunun varlığının göstergesi olabilir.
- Babinski Refleksi: Doğumdan itibaren gözlemlenebilir. Bu yenidoğan refleksi 1 yaşa kadar kaybolmuş olur.
- Öksürme Refleksi: Bebek dünyaya geldiği andan itibaren başlayan bu refleks ömür boyu varlığını sürdürür.
Bebeğin sağlıklı bir gelişim sürecinin sonunda mutlu olması tüm ebeveynlerin ortak arzusudur. Ona güzel bir gelecek vermek istiyorsanız size düşen yalnızca birkaç konuyu son derece dikkatli bir şekilde takip etmektir. Yenidoğan reflekslerini ölçerek ve takip ederek, pek çok istenmeyen durumun üstesinden kolayca gelebilirsiniz.