Çocukların sağlıklı bir duygusal gelişim süreci yaşamaları, büyük oranda çevrelerinde yaşanan olaylara bağlıdır. Küçükler bu süreçte sevgiden korkuya, kıskançlıktan sevince kadar pek çok olumlu ve olumsuz duyguyu bir arada yaşar. Bu duyguların yaşanma sıklığı ve yoğunluğu ise sağlıklı bir psikolojinin anahtarıdır.
Çocuğun yakın çevresinde bulunan anne, baba ve kardeş gibi kişiler, duygusal gelişim sürecinde kilit bir rol oynar. Söz konusu çevrenin çocuğa karşı tutumu, miniklerin kişiliğinde iz bırakır. Çocuklarda sıkça görülen duyguların başında ise kardeş kıskançlığı gelir. Kıskançlık, tüm bireylerde yaş fark etmeksizin ortaya çıkabilen ve baş edilmesi zor bir duygudur. Özellikle birden fazla çocuğu olan ailelerde, kardeş kıskançlığı krizlerinin görülme olasılığı yüksektir. Çünkü her çocuk annesinin ve babasının ilgisinin hep üzerinde olmasını arzu eder. Çocuklarda sıkça görülen kardeş kıskançlığıyla ilgili merak edilenleri sizin için detaylı bir şekilde anlattık.
Kardeş Kıskançlığı Nedir?
Kıskançlık, kişinin değer verdiği insanları başkalarıyla paylaşamaması olarak tanımlanır. Kişiyi olumsuz tavırlar sergilemeye iten bu duygu, her yaşta görülebilir. Çocuklarda sıkça karşılaşılan bir durum olan kardeş kıskançlığı ise annelerin ve babaların endişe duyduğu konuların başında gelir. Genellikle büyük çocukta görülen kardeş kıskançlığı, yuvaya yeni bir bireyin dâhil olmasıyla ortaya çıkar. Çocuklar, kardeşin doğması ile daha az sevgi ve ilgi görecekleri noktasında endişe duymaya başlar. Bu durum da çocuklarda kardeş kıskançlığının başlamasına neden olur.
Evrensel ve doğal bir duygu olan kardeş kıskançlığı, çocukların annelerini ve babalarını paylaşmak istememesinden kaynaklı ortaya çıkar. Bu noktada ebeveynlerin tutumlarındaki değişim, söz konusu duygunun şiddetini önemli ölçüde etkiler. Eğer anne ve baba, çocuklarda sıkça yaşanan bu kıskançlık konusuyla ilgili herhangi bir önlem almadıysa sorun ilerleyen dönemlerde çözülemez bir hâle gelebilir.
Kardeş Kıskançlığı Normal midir?
Kardeş kıskançlığı, birden fazla çocuğu olan hemen hemen her ailede görülen bir durumdur. Gayet normal karşılanan bu duygu, çocukların ebeveynlerini paylaşmak istememesinden kaynaklanır. Çünkü her çocuk için annesinin ve babasının sevgisi çok değerlidir. Özellikle bu noktada anne, deyim yerindeyse çocuğun dünyasıdır ve hatta en değerli varlığıdır. Kardeşin dünyaya gelmesiyle büyük çocuk annesinin sevgisini kaybetme korkusuyla baş başa kalır. Bu korku da çocuklar için oldukça acı verici ve zor bir durumdur.
Büyüklerde kardeş kıskançlığı son derece yaygın bir durum olduğundan bu sorunun birden fazla çocuğa sahip her ailede görüldüğünü söylemek mümkündür. Farklı yaş gruplarında görülen bu durumla özellikle okul öncesi çağlarda olan çocuklarda daha sık karşılaşılır. Okul öncesi kardeş kıskançlığının yanı sıra 5 yaşından küçük çocuklarda da bu duygunun görülme olasılığı yüksektir. Küçükler, kıskançlık duygusuyla yaklaşık 2 yaş civarında tanışırlar. 2,3 ve 4 yaşındaki çocuğun kardeş kıskançlığı, küçüklerin annesini ve babasını paylaşamamasından kaynaklanır. Ayrıca 5 yaşındaki çocuğun kardeş kıskançlığı da yine özellikle okul öncesi dönemlerde sıkça görülebilir.
Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Neden Görülür?
Birden fazla çocuğu olan ailelerde yaşanan kardeş kıskançlığı, farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Özellikle annesinin ve babasının sevgisini yoğun olarak hisseden küçükler, yuvaya yeni bir bireyin gelmesiyle ona gösterilen ilgininin azalacağına dair endişe duymaya başlar. Kardeş kıskançlığı nedenlerini ise şu şekilde sıralayabilirsiniz:
- Kardeşler arasında yaş farkının az olması.
- Çevrenin, çocuğu sürekli olarak kardeşiyle kıyaslayacı diyaloglar kurması.
- Çocuğun annesinden ve babasından fazla ilgi görmemesi.
- Kardeşin farklı cinsiyette olması.
Ailelerinin ilgisini paylaşmak istemeyen çocuklar, kardeşlerine karşı kıskançlık duygusu hissetmeye başlar. Özellikle annenin yoğun ilgisinin tamamen kardeşe dönmesi, büyük çocuklarda paylaşamama duygusunu artırır. Ayrıca evin yeni üyesinin çocuktan farklı cinsiyette olması da küçüklerin kendilerini dışlanmış hissetmesini beraberinde getirir.
Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Belirtileri Nelerdir?
Çocukların duyguları ve tutumları, kardeşin doğumuyla değişmeye başlar. Annenin ve babanın sevgisinin bölündüğünü düşünen çocuklar, bu duygu nedeniyle normalde yapmadıkları davranışları sergilemeye başlayabilirler. Çocuklarda yaygın görülen kardeş kıskançlığı belirtilerine birlikte göz atabiliriz.
- Çocuk, en basit isteklerini bile öfke ve ağlama krizleri ile belirtir. Dikkat çekme çabasını beraberinde getiren bu durum, çocuğun huysuz bir tavır sergilemesine neden olur.
- Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklar, evden uzaklaşmak istemezler. Kreşe veya okula giderken mızmızlanma kardeş kıskançlığının belirtileri arasındadır.
- Çocuk içine kapanabilir. Kardeşin bulunduğu ortamdan uzaklaşma ve kendi başına vakit geçirmeye başlama kıskançlığa işaret eder.
- Kıskançlık nedeniyle büyük çocuk tıpkı kardeşi gibi davranmaya başlar. Bu noktada biberonla beslenmek isteme ve bebek gibi konuşma gibi durumlar görülebilir.
Kardeşini kıskanan çocuklar, annelerinin ve babalarının ilgisini çekmek adına normal davranışlarından uzaklaşırlar. Ebeveynlerinin sözünü dinlememeye başlayan küçükler, en ufak mevzuları bile büyütme eğiliminde olabilir. Ayrıca anneye ve babaya sürekli ‘’Beni seviyor musun?’’ gibi sorular yöneltmek de yine kardeş kıskançlığının belirtileri arasında yer alır.
Kardeş Kıskançlığı Durumunda Neler Yapılmalıdır?
Kardeş kıskançlığı sorunuyla baş etmeye çalışan ebeveynler için bu duruma karşı ne yapmaları gerektiği merak konusudur. Kardeş kıskançlığını engellemek için net bir formül olmasa da söz konusu duyguya karşı annelerin ve babaların uygulayabileceği bazı çözüm önerileri bulunur. Bu süreci daha kolay atlatmanıza yardımcı olacak kardeş kıskançlığı için önerileri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Çocuğunuzla aranızdaki iletişim ve sevgi bağını güçlendirmeye çalışın. Minik çocuğunuzu sevginiz ve ilginiz konusunda ikna edin.
- Çocuğunuzla her zaman pozitif bir ruh hâli içinde diyalog kurun. Gülümsemek ve bol bol kahkaha atmak çocuklarda stresin azalmasına yardımcı olur.
- Çocuğunuzla açık bir şekilde konuşmayı deneyin. Sabırlı olması gerektiğini net ifadelerle anlatarak gerçekçi bir yaklaşım benimseyebilirsiniz.
Ebeveynlerin kardeşini kıskanan çocuklarına karşı sakin ve anlayışlı bir tutum benimsemesi son derece önemlidir. Özellikle çocuğunuzla vakit geçirmeye özen göstererek günlük rutin aktivitelerinizi artırabilirsiniz. Ayrıca her çocuğun sevgisinin ayrı olduğu konusunda da ikna edici konuşmalar yaparak miniklerin rahatlamasını sağlayabilirsiniz.
Doğumdan Önce Alınabilecek Önlemler
Kardeşler arasında yaşanan kıskançlık durumuna karşı annelerin ve babaların alabileceği bazı önlemler bulunur. Bu önlemler, küçüğün yeni bir düzene ve kardeşine alışma sürecini kolaylaştırmaya yardımcı olur. İşte doğumdan önce çocuğunuzu kardeşine alıştırmak ve ona karşı kıskançlık yaşamasını engellemek için alabileceğiniz önlemler:
- Hamile kaldığınızda süreç fazla ilerlemeden çocuğunuza haber vermelisiniz. Vücudunuzda ve ruh hâlinizde yaşanan değişimleri fark eden çocuğunuz yeni bir durumun başladığını bilmelidir.
- Çocuğun yaşına bağlı olarak sorduğu sorulara doğru cevaplar verin.
- Doğumdan önce çocuğunuza yaşanabilecek değişimleri net bir şekilde anlatın. Bebeğin gereksinimlerinin farklı olacağını açıklayarak büyük çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz.
- Bebek için hazırlıkları büyük çocuğunuzla yapmayı deneyin. Böylece çocuk eve yeni bir aile üyesinin geleceği konusunda psikolojik olarak daha hazır hissedebilir.
Çocuğunuzun kardeşine karşı olan duygularını tanımasına izin vererek onun kıskançlık yaşamasının önüne geçebilirsiniz. Bu noktada çocuğunuzun desteğine ihtiyaç duyduğunuzu da yine yaşına uygun söylemlerle anlatabilirsiniz. Böylece çocuğunuz bu yeni sürecin bir parçası olduğunu hissedecek ve dışlanma duygusundan uzaklaşacaktır.
Doğumdan Sonra Alınabilecek Önlemler
Büyük çocuklarda görülen yenidoğan kardeş kıskançlığı hemen hemen her annenin ve babanın endişe duyduğu konulardan biridir. Ancak doğum sonrası alabileceğiniz bazı önlemlerle bu süreci daha hafif atlatacağınızı bilmeniz gerekir. Çocuklar bir kardeşlerinin olacağını öğrendiklerinde bilmedikleri bir duyguyla karşılaşırlar. Kendilerini bile yeni tanıyan küçüklere bu noktada en büyük desteği sizin vermeniz önemlidir. Çocuğunuzun kardeş kıskançlığı yaşamaması için doğumdan sonra alabileceğiniz önlemleri sizin için listeledik.
- Çocuğunuzun günlük rutinlerini değiştirmemeye özen gösterin. Bu noktada ailenin diğer üyelerinden yardım alarak beslenme, giyinme, oyun oynama gibi rutinleri birlikte yapmalarını planlayabilirsiniz.
- Çevrenizdeki kişileri doğumdan sonra sadece bebekle ilgilenmemek konusunda uyarın. Ailenin yeni üyesini görmeye gelen akrabalara ve arkadaşlara öncelikle büyük çocukla ilgilenmeleri gerektiğini hatırlatabilirsiniz.
- Çocuğunuzun kardeşine karşı olan duygularını açık bir şekilde ifade etmesine fırsat yaratın. Kardeşine karşı aşırı sevgi veya öfke duyması gibi durumlarda büyük çocuğunuzu anlamaya çalışın.
Doğum sonrasında anneler ve babalar listelediğimiz bu maddeleri dikkate alarak büyük çocuklarına karşı anlayışlı bir tutum sergileyebilirler. Bu süreç son derece hassas olduğundan aşırıya kaçmadan hareket etmek önem teşkil eder. Örneğin çocuk sırf kardeşini kıskanmasın diye bebek hakkında olumsuz yorumlar yapmak da yanlış bir tutumdur. Bunun yerine çocuğunuza herkesin sevgisinin ayrı olduğunu açık bir şekilde anlatmayı deneyebilirsiniz.
Kardeş İlişkilerini Geliştirmeye Çalışırken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Kardeşler arasındaki ilişkinin güçlü bağlarla oluşturulması çocukların ilerleyen yaşlarındaki tutumlarını önemli ölçüde etkiler. Duygusal gelişimleri sürekli devam eden miniklerin, bu konudaki en büyük destekçileri ise doğal olarak onların ebeveynleridir. Kardeşler arasındaki ilişkileri geliştirmeye çalışırken dikkat etmeniz gereken ilk konu kıyaslama yapmaktan kaçınmaktır. Olumlu veya olumsuz söylemler barındıran her türlü kıyaslama kardeş ilişkilerini negatif etkiler. Bunun yerine çocuklarınızı kıyaslamadan ve her birinin kendine özgü kişilikleri olduğunu kabul ederek hareket etmeyi deneyebilirsiniz.
Çocuklar, çevrelerinde olup biten tüm durumların farkındadır. Bu nedenle onlara dürüst davranmak size karşı hissettikleri güven duygusunu artırmaya yardımcı olur. Örneğin bebeğinizi sevdikten sonra büyük çocuğunuza aşırı bir ilgi göstermeniz küçüklerin karmaşık duygular hissetmesine neden olabilir. Bunun yerine sevginizi eşit olarak dağıtmaya özen göstererek daha doğru bir tavır benimseyebilirsiniz.