Uyku; fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığımızın yenilendiği aktif bir dönemdir. Yapılan çalışmalar, uykunun vücudun biyolojik saatini düzenleyici rol oynadığını ve beyindeki görevli merkezlerin düzenli işlemesini sağladığını ortaya koymuştur. Psikolojik, çevresel ve kalıtsal faktörler, çeşitli uyku bozukluklarına yol açabilir. Gece terörü olarak da bilinen parasomnia; yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde görülebilen bir uyku bozukluğudur. Bebeklerde uyku terörünün nedenlerine, belirtilerine, tetikleyicilerine ve çözümlerine dair detaylı bilgiyi yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Uyku (Gece) Terörü Nedir?
Baş ucunda masal okuyarak huzurla uykuya dalışını seyrettiğiniz bebeğinizin birkaç saat sonra çığlıklar atarak uyandığı oldu mu? Yanıtınız evet ise çocuğunuz uyku terörü atağı geçirmiş olabilir. Parasomnia, genel anlamıyla gece uykusu sırasında istem dışı ortaya çıkan davranışları ve deneyimleri içeren bir uyku bozukluğu grubudur. Uyurgezerlik ve uyku paralizisi gibi rahatsızlıklar da aynı kapsamda değerlendirilebilir.
Gece terörü, uykuya daldıktan bir süre sonra korku ve endişe içinde uyanma, çığlık atma ve titreme gibi durumlara yol açan bir uyku bozukluğudur. Kimi zaman yetişkinlerde de gözlemlenebilen bu vaka, en sık bebeklerde ve çocuklarda görülür. Hâl böyle olunca miniklerin yaşadığı gece terörü atakları, ebeveynler için bir hayli endişe verici bir duruma dönüşebilir.
En değerlinizi böyle bir durumda görmenin sizi ne kadar korkutabileceğini tahmin etmek hiç de güç değil. Bu noktada içinizi bir nebze olsun rahatlatabilecek bir bilgi verelim. Uyku terörü hâli ne kadar tedirgin edici gözükse de bu durum genellikle ciddi bir sağlık soruna işaret değildir. Üstelik çoğu bebekte uyku terörüne dair semptomlar, ilerleyen yaşlarda tamamen ortadan kalkar.
Gece terörü esnasında bebeğinizin gözlerinin açık olması normal bir durumdur; ancak bu onun yaşadıklarının farkında olduğu anlamına gelmez. Atak sırasında beyin dalgaları hâlâ uykuda olduğu için bebeğiniz etrafı algılayamaz. Çığlık atma, sallanma, titreme ve hırıltılı nefes, gece terörü ataklarında sıkça görülen durumlardır. Bu tür belirtiler, genellikle birkaç saniyeden 3-4 dakikaya kadar sürebilir. Ayrıca büyük bir olasılıkla çocuğunuz sabah kalktığında yaşadığı deneyime dair hiçbir ayrıntıyı hatırlamayacaktır.
Uyku terörü, bebeğinizin kâbus gördüğü anlamına gelmez; zira bu ataklar genellikle rüya dönemi olmayan bir evrede ortaya çıkar. Bebeğiniz ağlayıp çığlıklar atarken onu sakinleştirme çabalarınız fayda göstermeyebilir. Minikler bu sırada etrafındaki uyaranlara cevap veremeyeceği için tek yapmanız gereken sakin kalmak ve atağın bitmesini beklemektir. Atak geçtikten sonra bebeğiniz sakinleşir ve uykusuna kaldığı yerden devam edebilir.
Çocuklarda Uyku Terörünü Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Uyku, derinleşen ve hafifleyen döngülerden oluşur. Hiçbir bebek hatta yetişkin, tüm gece aralıksız şekilde uyumaz, düzenli olarak döngülere girer ve çıkar. REM, fizyolojik sistemlerin aktif olduğu ve kalbin daha hızlı attığı hafif uyku aşamasıdır. Genellikle bu aşamada rüya görülür. Bu döngüyü REM dışı ve derin uyku dönemleri takip eder. Gece terörü, genellikle derin uykunun ilk saatlerinde gerçekleşir. Uykuda konuşmaya ve yürümeye benzer olsa da tüm bunların birleşimi ve daha şiddetli seyreden hâli olarak düşünülebilir.
Bebeklerde ve çocuklarda uyku terörü sebepleri üzerine yapılan araştırmalar, söz konusu rahatsızlığın genetik geçmişi olabileceğini ortaya koymuştur. Bu tür uyku bozukluğu yaşayan bebeklerin aile bireylerinin de benzer problemler yaşadığı görülebilir. Bunun yanı sıra uyku terörünün nedenleri arasında bazı tetikleyici unsurların da bulunduğundan söz etmek mümkündür. Küçüklerin olumlu veya olumsuz bir duyguyu yoğun şekilde yaşaması tetikleyici bir durum olabilir. Ayrıca stres, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, yüksek ateş, düzensiz beslenme ve hastalık hâli de gece terörünü tetikleyebilen unsurlardır.
Çocuklarda uyku terörünü tetikleyen duygusal faktörleri basit bir örnekle açıklayalım. Kayıp veya kaza gibi olumsuz bir gelişme yaşayan ebeveynler her ne kadar bu durumu çocuğuna yansıtmamak için çabalasa da minikler bu tür durumlardan etkilenebilir. Benzer şekilde yaklaşan bir tatil gibi heyecan verici durumlar her ne kadar minikleri keyiflendirse de yoğun bir şekilde hissedildiği için gece terörünü tetikleyebilir.
Gece Terörü Hangi Yaşlarda Görülür?
Çocuklarda gece terörü, yüzde 5-15 oranında 4-6 yaş arası miniklerde gözlemlenir. Tabii bu durumu sadece çocuklar deneyimlemiyor. 9 ay gibi erken dönemlerde gece terörü atağı geçiren miniklere de rastlamak mümkün. Ayrıca bebeklerin nadir de olsa 1 yaşında uyku terörü yaşadığı gözlemlenmiştir. Benzer şekilde 2 yaşında uyku terörü atağı geçiren bebekler de olabiliyor. Elbette şunu hatırlatmakta fayda var; bebeklerde uyku terörü çocuklara oranla daha az görülüyor.
3 yaş; gece terörü, kâbus ve uyurgezerlik gibi uyku sorunlarının en sık görüldüğü dönemlerden biridir. 3 - 4 yaşında gece terörü atağı geçiren minikler, genellikle 9-10 yaşına geldiğinde söz konusu problem sona erer. Bazı uzmanlara göre bu tür uyku bozuklukları, 12 yaşına dek sürebilmektedir. Gençlik yaşlarında tamamen sonlanması muhtemeldir.
Bebek ve Çocuklarda Uyku Terörü Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde uyku terörü belirtileri; terleme, hızlı nefes alıp verme, vücutta kasılmalar ve titreme gibi istemsiz olarak gelişen durumlardır. Ayrıca atak sırasında minikler uyanık gibi görünse de çevresinde olan bitenleri fark edemeyebilir, etrafını ya da sizi göremeyebilir. Nadir de olsa yataktan kalkıp bilinçsiz bir hâlde koşturma da uyku terörü belirtileri arasındadır. Bağırma, inleme ve çığlık atma gibi davranışlar özellikle çocuklarda daha sık görülür.
Uyku Terörü Ne Kadar Sürer?
Bebeklerde gece terörünün birkaç dakika sürmesi mümkündür. Kimi miniklerin 45 dakikaya kadar süren ataklar deneyimlediği de görülür. Ayrıca bir bebeğin farklı gecelerde yaşadığı atakların süresi de birbirinden farklı olabilir. Örneğin bir defasında 10 dakika süren bir atak başka bir gece 25 dakikayı bulabilir. Miniklerin kaliteli, huzurlu ve güvenli uykularla sağlıkla büyümesine yardımcı olacak ve gece terörü ataklarını hafifletebilecek bazı uygulamalar mevcuttur. Dilerseniz sağlıklı bebek uykusunun altın kurallarına bir göz atabilir, çocuğunuzun yaşam kalitesini artıracak önemli bilgiler edinebilirsiniz.
Uyku Terörü Sırasında Ne Yapmalısınız?
Gece terörü yaşayan bir miniği atak sırasında rahatlatmak ve sakinleştirmek pek de mümkün olmayabilir. Bu sırada sadece çocuğunuzun yanında durmalı ve sakin bir şekilde atağın geçmesini beklemelisiniz. Eğer çocuğunuz yürüme çağında ise düşmesini ve kendine zarar vermesini önlemek için dikkatle takip etmeniz faydalı olacaktır.
Bu noktada en sık yapılan yanlışların başında bebeği uyandırmak için sarsmak ve yüksek sesle konuşmak gelir. O sırada ebeveynlerinin varlığını bile fark etmeyen bebek, aniden uyandığında daha çok korkabilir. Üstelik atak bittiğinde kendiliğinden uyuyan minik, sabah yaşadıklarını hatırlamayacaktır; ancak sizi onu uyandırdığınızda bu onun için daha travmatik bir deneyim hâline gelir.
Gece terörü yaşayan bir miniği sarsmadan ve dikkatli bir şekilde ısı derecesi farklı olan bir odaya götürebilirsiniz. Bu sayede REM-dışı uykusundan kendiliğinden uyanması mümkün olur. Yüksek sesle olmamak şartıyla bebeğinize yanında olduğunuzu hissettirecek birkaç cümle kurabilirsiniz. Uyku terörü yaşayan bebeğinize süt vermeniz ya da kendi yatağınıza almanız önerilmez. Bu şekilde miniğin zaman içerisinde daha farklı uyku problemleri yaşamasına neden olabilirsiniz.
Gece Terörü Tedavi Edilebilir mi?
Gece terörü, ciddi bir psikolojik ya da ruhsal rahatsızlığın belirtisi değildir. Çocukluk çağında sıkça rastlanan bu uyku problemi, tıpkı uyurgezerlik gibi her bebeğin ve yetişkinin deneyimleyebileceği bir durumdur. Söz konusu ataklar çocukluk döneminin ilerleyen evrelerinde son bulur. İlerleyen yaşlarda gözlemlenen uyku gece terörü için ise henüz kesin bir çözüm bulunmasa da atakların ilaç tedavisi ile hafifletilmesi mümkündür.
Uyku terörü tedavisinde özellikle çocuklar için nadiren de olsa ilaç reçete edilebilir. Eğer bebeğiniz gece terörü hâlini haftada bir defadan sık yaşıyorsa ve ataklar 30 dakikaya kadar uzuyorsa mutlaka doktorunuza başvurmalı ve gerekli testleri yaptırmalısınız. Uyku apnesi, parasomnia ve epilepsi benzer belirtiler gösterebilir. Dolayısıyla yapılacak olan testlerin sonuçlarına göre bir yol haritası belirlemek oldukça mühimdir.
Çocuklarda Uyku Terörünü Nasıl Önleyebilirsiniz?
Ebeveynler, bebeklerin yaşadığı uyku terörünün çözümünde; tedbirli, dikkatli ve sabırlı olmalıdır. Tabii bu süreci hem siz hem de bebeğiniz için kolaylaştırmak adına bazı önlemler de alabilirsiniz. Çocuklarda uyku terörü ataklarının azalmasına ve hafiflemesine yardımcı olacak bazı ipuçlarını sizin için derledik:
- Ailenizde gerginliğe neden olan bir durum varsa ya da stresli bir dönemden geçiyorsanız bu durumu bebeğinize yansıtmamaya özen gösterin.
- Bebeğinizin sakin hissetmesi için ona ana rahmindeki günlerini andıran beyaz gürültü seslerini dinletebilirsiniz.
- Özellikle soğuk havalarda miniklerin üzerini battaniye gibi kalın örtülerle örtmek yerine uyurken özgürce hareket etmelerine yardımcı olacak KidZee TOG değerli uyku tulumlarını tercih edebilirsiniz.
- Bebeklerde uyku eğitimi, parasomnia ataklarını tetikleyebilir. Böyle bir süreçten geçiyorsanız uyku eğitimlerine bir süre ara verebilirsiniz.
Uykuya dalma konusunda güçlük çeken miniklerin huzurlu bir gece geçirmesini sağlayacak bebek uyutma yöntemleri bu süreçte size yardımcı olacaktır. En değerlinizle sık sık konuşarak güvenli ve huzurlu hissetmesini sağlayabilir, uyku terörü sürecini beraber sorunsuz atlatabilirsiniz. Bebeğinizin deneyimlediği uyku bozukluğunun normal düzeyde ilerlemediğini fark ettiğiniz takdirde mutlaka doktorunuza danışmayı unutmayın.