Minikler, büyüme süreçlerinde merak duyguları ve algılama becerileriyle dünyayı keşfetmeye çalışır. Bunu hem kendi kurdukları oyunlarla hem de ebeveynlerin katkılarıyla gerçekleştirir. Oyuncaklar ise söz konusu sürece verdiği destekle çocukların zihinsel ve fiziksel gelişim aşamalarında önemli rol üstlenir. Bu doğrultuda en sevdiğinizin elinden düşürmeyeceği oyuncağı özenle seçmenizin son derece mühim olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Oyuncak Nedir?
Çocukların hayal güçlerini besleyen, motor becerilerine katkı sağlayan ve sosyalleşmelerine yardımcı olan nesnelere oyuncak adı verilir. Yetişkinler tarafından miniklerin bilişsel kabiliyetlerine uygun olarak tasarlanan bu nesnelerin pek çok türü bulunur. Bütün hâlinde olan seçeneklerin yanı sıra parçaların birleştirilmesi mantığına dayanan oyuncak modellerine de sıklıkla rastlanır. Alternatifler arasından yapacağınız oyuncak seçimi sırasında çocuklarınızın hangi yeteneğini geliştirmeyi hedeflediğinizi göz önünde bulundurmanız faydalı olabilir. En değerlinizin yaşına, ilgi alanlarına ve diğer kriterlere bağlı olarak oyuncak seçimini yapabilirsiniz.
Oyuncakların Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Çocuklar hızla gelişip her gün yeni keşifler yaparken ebeveynlerin de sorumlulukları artar. Durum böyle olunca çevresinde yer alan nesnelere dokunmak ve bunları incelemek isteyen miniklerin her adımını takip etmeniz gerekebilir. En değerlinizin gün içinde sıklıkla haşır neşir olduğu oyuncaklar ise bu nesnelerin başında gelir. Oyuncak seçiminin çocukların dünyayı algılama biçimine ve ilerleyen dönemlerde karşılaştıkları sorunlarla mücadele etme yöntemlerine yadsınamayacak katkıları bulunur. Aşağıda oyuncak seçiminin miniklerin üzerindeki etkilerinden bazılarını görebilirsiniz:
- Hayata ilk adımlarını atan çocuklar, tıpkı yetişkinler gibi sosyalleşme eğilimi gösterir. Kendi yaş grubundaki miniklerle oyuncak paylaşımında bulunur ve ortak aktivitelerde akranlarıyla iletişim kurar. Örneğin parçaları birleştirme mantığına dayalı bir grup oyunuyla çocuğunuzun sosyal becerilerini geliştirebilirsiniz.
- Küçüklerin konuşma, problem çözme ve algılama yeteneklerinin her biri bilişsel gelişim sürecinin yapı taşlarını oluşturur. Örneğin sayı ve harflerin yer aldığı oyuncaklar, miniklerin aritmetik becerilerini geliştirir. Bulmaca içeren seçenekler ise problem çözme kabiliyetlerini destekler.
- İletişimin temelini oluşturan dil gelişimini oyuncaklarla desteklemek mümkündür. Küçükler, sesli oyuncakları taklit ederek konuşma becerilerini geliştirir. Bu türden oyuncaklar hem eğlenceli hem de öğreticidir.
- Yaş aldıkça daha fazla hareketlenen çocukların motor becerileri de her geçen gün gelişir. Oyuncaklarda yer alan parçaları birleştirmek ve tuşlara basmak gibi faaliyetler, miniklerin el-göz koordinasyonunu artırır.
- Çevresinde olan biteni tıpkı minik bir kâşif gibi inceleyen en değerlinizin geniş bir hayal dünyası bulunur. Rol yapmayı içeren oyunlar kurmayı sağlayan nesnelerle çocukların hayal gücünü ve yaratıcı yönlerini desteklemek mümkün olur.
Doğru oyuncak seçimiyle çocuğunuzun gelişim sürecinde önem taşıyan bu adımların her birine katkıda bulunabilirsiniz. Bu noktada oyuncak seçiminin önemine dair detayları da göz önünde bulundurmanızda fayda vardır. Farklı kriterleri değerlendirerek en değerliniz için ideal oyuncak seçeneklerini kolaylıkla belirleyebilirsiniz.
Oyuncak Seçimi Neden Önemlidir?
Renkleri ve çıkardıkları seslerle ön plana çıkan oyuncakların her biri çocukların gelişim sürecinde farklı görevler üstlenir. Miniklerin keyifli anlar yaşamasını sağlayan bu nesnelerin eğitici bir yönü de bulunur. Örneğin rakamları sıralamaya yönelik bir oyun, miniklerin sayısal becerilerinin ilk basamaklarını oluşturur. Buna basit kelimelerle yabancı dilin temellerini atan seçenekler de örnek olarak gösterilebilir. Bahsi geçen niteliği taşıyan oyuncakların çocukların ilerleyen dönemlerdeki bilişsel gelişimine katkısı oldukça fazladır.
Oyuncak seçiminin bir diğer önemli yönü ise miniklerin ilgi alanlarına uygun aktiviteleri belirleme olanağı vermesidir. Misal bazı çocukların müzik aletlerinin minyatür versiyonları olarak gösterilebilecek oyuncaklara ilgi duyduğu gözlemlenir. Bu durum, en değerlinizin müzik yeteneğinin bir göstergesi sayılabilir. Bununla birlikte doğru oyuncak seçimiyle çocuklarınızın spor aktivitelerine ya da resim yapmaya eğilim gösterip göstermediğini anlamanız da mümkün olabilir.
Çocuklarınıza Oyuncak Seçerken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Oyuncak seçimi sırasında göz önünde tutmanız gereken birtakım kriterler bulunur. Bunlardan ilki, oyuncağın çocukların sağlığını tehdit etmeyen malzemelerden üretilmiş olmasıdır. Henüz algılama kabiliyetleri gelişme aşamasında olan minikler, nesneleri ağzına götürme eğilimi gösterir. Bu nedenle bakteri oluşumuna müsait ve zararlı bileşenler içeren oyuncaklar son derece tehlikelidir. Uzmanlar, ahşap ve bambu gibi materyallerden üretilen seçenekleri tavsiye eder. Oyuncağın üretildiği malzemenin yanı sıra seçim yaparken şu hususları da dikkate alabilirsiniz;
- En değerlinizin hassas cildine zarar vermeyen yumuşak malzemelerden imal edilmesi
- Yıkanabilir özelliği sayesinde hijyenik olması
- Çocuğunuzun yaş grubuna uygun nitelikler taşıması
- İp, kablo ve kordon gibi riskli parçaları içermemesi
- Sivri ve sert köşelerinin bulunmaması
Çocuklar ve bebekler için oyuncak seçimi yaparken eğitici özellikler taşıyan alternatiflere yönelebilirsiniz. Miniklere temel bilgileri eğlendirerek öğreten pek çok seçenek bulunur. Örneğin matematik işlemlerini sesli ve renkli unsurlarla anlatan oyuncaklar bunlar arasındadır. Ayrıca küçüklerin yaratıcı yönünü geliştiren oyuncaklar da yoğun ilgi görür. Konuşma ve taklit etme gibi adımlar içeren bu oyuncakları ebeveynlerle çocuklar arasındaki iletişimi güçlendiren aktivite saatlerinde tercih edebilirsiniz.
Çocuklara Çok Oyuncak Almak Zararlı mıdır?
Ebeveyn olmanın getirdiği heyecanla en değerliniz için hemen hemen her gün oyuncak almak istemeniz son derece doğal. Buna bir de renkleri ve çıkardıkları seslerle yediden yetmişe herkesin ilgisini çeken seçeneklerin fazlalığı eklendiğinde kendinize hâkim olmakta zorlanabilirsiniz. Ancak çocuğa çok oyuncak almak, sanılanın aksine yarardan çok zarar getirebilir. Bunun temelinde ise miniklerin nesnelerle bağ kurma eğiliminde olması yatar.
Sürekli yeni oyuncaklarla karşılaşan çocukların bağ kurma yeteneklerinde azalma olabilir. Öte yandan odağın sürekli değişmesine bağlı olarak dikkat dağınıklığı ve ilgisizlik gibi sorunların yaşanması da muhtemel. Bunun yerine daha az seçenekle farklı hikâyelere sahip oyunlar kurabilir, çocukların yaratıcı yönlerini destekleyebilirsiniz.
Bebek ve Çocuklara Hangi Dönemde Hangi Oyuncakları Alabilirsiniz?
Bebeklerin ayına göre oyuncak seçimi yaparak onların farklı gelişim dönemlerine olumlu ve eğlenceli katkılarda bulunabilirsiniz. Minikler doğdukları andan itibaren ışık ve ses gibi uyaranlara karşı tepki vermeye başlar. Bu doğrultuda büyüyüp geliştikçe farklı oyuncak seçeneklerine ilgi duyarlar. Oynadıkları nesneler ise bu süreci şekillendiren unsurların başında gelir. Ebeveynlerin büyük bir özenle hazırladığı bebek alışveriş listesinde yer alan oyuncakların da bu bilgiler ışığında seçilmesi gerekir. Yaşa göre oyuncak seçimiyle bebeklerin ve çocukların gelişim süreçlerine gereken desteği verebilirsiniz.
0-4 Aylık Dönem
Minik yavrunuzun hayata gözlerini açmasıyla sizin için de bebeklerde ay ay oyuncak seçimi serüveni başlar. Henüz kısıtlı hareket kabiliyetine sahip olan minikler için yenidoğan reflekslerini geliştirmeye yönelik oyuncak seçimi yapılması önerilir. Örneğin bebeğinizin yatağının üzerine asacağınız renkli ve sesli oyuncaklar, bu yaş grubu için son derece idealdir. Ancak bu noktada ses seviyesinin fazla yüksek olmamasını hatırlatmakta da yarar vardır. Ayrıca dönence olarak da bilinen bu oyuncakların sarı, kırmızı ve mavi gibi ana renkleri içeren alternatifler arasından belirlenmesi de önerilir.
4-8 Aylık Dönem
4 aylık bebek için oyuncak seçimi yaparken artık en değerlinizin hareket kabiliyetinin gelişim gösterdiğini ve uyaranlara daha çok tepki verdiğini dikkate almanızda fayda vardır. Bu yaş grubunda küçüklerin kavrama ve sıkma gibi becerileri gelişmeye başlar. Böylece çıngıraklar ve minik parmak kuklaları gibi nesnelerle rahatlıkla oynayabilirler.
5 aylık bebek için oyuncak seçimini ise en değerlinizin oturma ve boynunu tutabilme gibi kabiliyetlerini gözlemleyerek yapabilirsiniz. Bu yaş grubundaki bebekler, desteklendiğinde oturabilir. Dikkatini çeken nesnelere uzanmaya çalışır. Ayrıca vücudunu döndürmeye ve kaldırmaya yönelik hareketler yapar. 5 aylık bebeğinize dokunulduğunda ses ve ışık veren, kendi yansımasını gösteren ve fiziki aktivitelerini destekleyen oyuncaklar seçebilirsiniz.
6 aylık bebek için oyuncak seçimi sırasında artık miniklerin sesleri taklit etme ve nesneleri kolaylıkla hareket ettirebilme yeteneklerine uygun alternatiflere yönelebilirsiniz. Bu yaş grubu için fazla küçük boyutlarda olmayan küpler, yumuşak toplar ve 3 boyutlu kitaplar tavsiye edilir. Ayrıca miniklerin genelde 6. ve 7. aydan itibaren ilk dişlerini çıkarmaya başladığını da es geçmemek gerekir. Bu doğrultuda bebeklerde diş çıkarma sürecini destekleyen seçenekleri de tercih edebilirsiniz.
8-12 Aylık Dönem
8 aylık bebek için oyuncak seçimi yaparken en değerlinizin emekleme çabalarının iyiden iyiye arttığını hesaba katmanızda yarar bulunur. Oyuncak seçimini ilk adımlarını atmaya yaklaşan miniklerin emekleme sürecini daha konforlu hâle getirmeye yarayan alternatifler arasından yapabilirsiniz. Ayrıca bu dönemde ebeveyn ve bebek arasındaki iletişim de daha güçlü hâle gelir. Büyük boyutlu küpler ve yapbozları beraber oynayabilir, en değerlinizle keyifli zaman geçirebilirsiniz.
Genelde 9.aydan itibaren miniklerin oyuncaklara olan ilgisinin artmaya başladığı gözlemlenir. Artık eskisine kıyasla daha hareketli olan ve ayırt etme kabiliyeti da artan bebeğinize hem fiziki hem de zihinsel açıdan destekleyici oyuncakları verebilirsiniz. Miniklerin el ve göz koordinasyonunu geliştiren yumuşak toplar bunlar arasındadır. Bununla birlikte vurma, birbirine geçirme ve açıp kapama gibi özelliklere sahip olan seçenekler de 9-12 aylık bebeklerde oyuncak seçimi için oldukça uygundur.
1-2 Yaş
Düşe kalka ilk adımlarını atmaya başlayan en değerlinizin çevresinde olan bitenlere ilgisi de artar. Bu yaş grubundaki küçükler, etrafındaki eşyalardan destek alarak ya da tamamen kendi başına yürümeye başlar. 1 yaşındaki bebek oyuncak seçimi yaparken itme ve taşıma gibi fiziki kabiliyetleri destekleyen alternatiflere yönelebilirsiniz. Oyuncak arabalar, peluş hayvanlar ve toplar ise bunlardan yalnızca birkaçı.
Bebeğiniz 2. yaşına doğru ilerlerken hareketlerinin daha hızlı hâle geldiğini gözlemleyebilirsiniz. Fiziki açıdan güç kazanan miniklerin bu süreçte zıplama ve atlama gibi oyunlardan keyif almaya başladığı da bir gerçek. Ayrıca bu yaş grubunun motor becerileri de durmadan hızla gelişmeye devam edecektir. Dolayısıyla söz konusu yaş grubundaki bebekler için hareket kabiliyetlerini ve zihinsel aktivitelerini aynı anda destekleyen oyuncaklar idealdir. 1-2 yaş oyuncak seçimi sırasında puzzle, kum oynama setleri ve boyama kitapları gibi alternatifleri değerlendirebilirsiniz.
3 Yaş
Dünyayı keşfetmeye hazır olan en değerlinizin gün içinde size beklemediğiniz sorular yönelttiğini gözlemleyebilirsiniz. 3 yaş ve üzeri çocuklarda merak duygusuyla birlikte soru sorma eğilimi de artar. Bu yaş grubunun sorgulama eğiliminin doğru değerlendirilmesi ise küçüklerin dünyayı algılama biçimlerinde belirleyici bir rol oynar. Dolayısıyla 3 yaş için oyuncak seçimi sırasında çocuğunuzu hem eğlendiren hem eğiten seçeneklere yönelmenizde fayda vardır. 3 yaş ve üzeri için oyuncak müzik aletleri, legolar ve boya setleri son derece uygun tercihler olur.
4-5 Yaş
4-5 yaş için oyuncak seçimi sırasında çocuğunuzun sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik alternatiflere yönelmeniz mümkün. Bu yaş grubunda okul öncesi oyuncak seçimine uygun tercihler yapmak da oldukça önemli. Yakında okula başlayacak ve yeni insanlarla tanışacak olan en değerlinizi bu sürece eğitici oyuncaklarla hazırlayabilirsiniz. Söz konusu dönemde kendi akranlarıyla iletişim kurma eğiliminde olan minikler, bunu kurdukları oyunlarla gerçekleştirir. Örneğin legoları arkadaşlarıyla birleştirmeleri ya da yap-bozları birlikte tamamlamaları küçüklerin iletişim kabiliyetlerini destekler. Ayrıca topla oynanan takım sporlarının da çocuklarınızın arkadaşlık ilişkilerinin gelişmesine yardımcı olacağı kesin.
6 Yaş ve Üzeri Dönem
Eğitim hayatının başlarında olan çocuklar, okuldan dönüp sevdikleri oyuncaklarla zaman geçirmenin hayalini kurar. 6 yaş ve üzerindeki çocuklar için oyuncak seçimi yaparken gün içinde pek çok yeni bilgi öğrenen miniklerin ilgisini çekebilecek alternatifleri değerlendirmek son derece faydalı olacaktır. Örneğin okulda flüt çalmayı öğrenen en değerlinize oyuncak müzik aletleri almak onun bilgilerini pekiştirirken sanata olan ilgisinin artmasını da sağlayabilir. Ayrıca çocuğunuzun spor aktivitelerinde başarılı olmasına katkı sağlayacak oyuncakları da tercih edebilirsiniz.